Η Πρώιμη ιστορία της Ανδαλουσίας - Ρωμαϊκοί χρόνοι

Χάρτης Ισπανίας

Η πρώιμη ιστορία της Ανδαλουσίας

Η γεωστρατηγική θέση της Ανδαλουσίας στον ακραίο νότο της Ευρώπης, αποτελεί μια πύλη εισόδου (μαζί με το Μαρόκο) μεταξύ Ευρώπης και Αφρικής. Τα πλούσια κοιτάσματα ορυκτών και ο γεωργικός της πλούτος έχουν κάνει την Ανδαλουσία ένα δελεαστικό έπαθλο για τους πολιτισμούς από τους προϊστορικούς χρόνους.

Η Ανδαλουσία αποτελείται από 87.268 τετραγωνικά χιλιόμετρα (33.694 τετραγωνικά μίλια) (μεγαλύτερο από πολλές ευρωπαϊκές χώρες) εύφορης γης γεγονός που αποτέλεσε σημαντικό παράγοντα ώστε η Ανδαλουσία να έχει μια περίοπτη θέση στην ιστορία της Ευρώπης και της Μεσογείου.

Αρκετές θεωρίες υποστηρίζουν ότι τα πρώτα ανθρωποειδή πέρασαν Ευρώπη ήταν στην Ανδαλουσία, αφού πέρασαν μέσα από τα Στενά του Γιβραλτάρ. Τα πρώτα γνωστά έργα ζωγραφικής της ανθρωπότητας έχουν βρεθεί στις σπηλιές της Νερτζα, Μάλαγα.

Διάσημη βραχογραφία από τα σπήλια της Nerja,
ηλικίας 25,000 ετών

Οι πρώτοι άποικοι της περιοχής ήταν σαφώς επηρεασμένοι από τους πολιτισμούς της Ανατολικής Μεσογείου. Αυτό διαπιστώνουμε από τα ευρήματα που βρέθηκαν σε αρχαιολογικούς χώρους όπως το Λος Μιλλαρες, στο Ελ Αργκάρ, και στην Τάρτησσο.

Ο τάφος στο Los Millares

Στο Λος Μιλλαρες αναπτύχθηκε, περίπου το 2300 π.Χ., ένας πολιτισμός που γνώριζε τα μέταλλα. Από τις ανασκαφές που έχουν γίνει βρέθηκε ένας μεγάλος τύμβος στον οποίο περίπου 100 άτομα τάφηκαν στον ίδιο χώρο. Οι μεγάλοι ταφικοί θάλαμοι καλύφθηκαν με χώμα σχηματίζοντας τύμβο.

Η Ανδαλουσία, στη συνέχεια πέρασε από μια περίοδο πρωτοϊστορίας. Σχετικά με την εποχή αυτή δεν έχουμε ντόπιες γραπτές πηγές καθώς η περιοχή δεν είχε τη δική της γραπτή γλώσσα, ωστόσο η ύπαρξή της είναι γνωστή και τεκμηριωμένη από εγγράμματους πολιτισμούς, κυρίως από τους Φοίνικες (ιδρύουν τις πόλεις Gadir, Malaka) και από τους αρχαίους Έλληνες. Κατά τη δεύτερη χιλιετία π.Χ., το βασίλειο της Ταρτησσού αναπτύχθηκε στην Ανδαλουσία.

Ντάμα Δε Μπάδα, (500-400 π.Χ.) γυναικεία
μορφή που αναπαριστά μια ιβηρική θεότητα.
Ένα από τα πολλά ειδώλια που βρέθηκαν στη
νότια Ισπανία. Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο
Μαδρίτη

Οι Φοίνικες

To 1100 π.Χ στην περιοχή καταφθάνουν οι Φοίνικες, οι οποίοι ιδρύουν την πόλη Κάδιθ, μία από τις αρχαιότερες πόλεις της Ιβηρικής Χερσονήσου και της Ευρώπης. Κατά τον 7ο αιώνα π.Χ., η πόλη αποτελούσε πλούσιο εμπορικό κέντρο κεχριμπαριού και κασσίτερου.

Οι Έλληνες

Το 800-500 π.Χ  από τα αναφερόμενα του Ηροδότου η Ταρτησσός υπήρξε σπουδαίο βασίλειο. Ως Βασιλιάς της Ταρτησσού αναφέρεται ο Αργανθώνιος που φέρεται να βασίλεψε 80 έτη, από το 625 π.Χ. μέχρι το 545 π.Χ.,  και πέθανε σε ηλικία 120 ετών. 

Ο Έλληνας ιστορικός  αναφέρετε επίσης και στους πρώτους Έλληνες επισκέπτες στην Ισπανία. Σύμφωνα με τα στοιχεία που παραθέτει, οι πρώτοι Έλληνες φθάνουν στην Ιβηρία (όπως αποκαλούσαν οι Έλληνες τη χερσόνησο) και γυρω στο 640 π.Χ, πρόκειται για την ιστορία ενός μεγάλου και διάσημου Έλληνα εξερευνητή και θαλασσοπόρου της αρχαιότητας – του Κωλαίου του Σαμίου. Αυτός ο φημισμένος αρχαίος 'Ελληνας θαλασσοπόρος αναχωρεί το 628 π.Χ. από τη Σάμο, μέσω της Αιγύπτου, παρασύρθηκε και παρέπλευσε τις Αφρικανικές ακτές και φτάνει τελικά μέχρι  τις στήλες του Ἡρακλέους καί πέραν από αυτές ακόμη  στη χώρα των Ταρτησσών (Tartéssos), δηλ. στη περιοχή των Γαδείρων, του σημερινού Κάδιξ στο Νότο της  Ισπανίας. Όταν φτάνουν στην περιοχή αυτός και οι ναύτες του έτυχαν καλής υποδοχής από το βασιλιά, του οποίου το όνομα Αργκοθάνιος, - ο άνθρωπος του αργυρού Βουνού- δίνει μια ένδειξη για τον ορυκτό πλούτο της περιοχής.

Ελληνική υδρία. (375-351 π.Χ) Οι αρχαίοι Έλληνες μετέφεραν
μαζί τους πολλά έργα τέχνης η διακόσμηση των οποίων
επηρέασε έντονα την ιβηρική τέχνη

Οι Καρχηδόνιοι

Οι Καρχηδόνιοι έφτασαν στην περιοχή της Ανδαλουσίας περίπου το 500 π.Χ. και σύμφωνα με το θρύλο κατέστρεψαν την Ταρτησσό. Ακολουθεί ο πρώτος καρχηδονιακός πόλεμος το 219 π.Χ. κατά τον οποίο οι Καρχηδόνιοι φέρονται να έχουν καταλάβει το Σογούντο. Με την πτώση των φοινικικών πόλεων, η Καρχηδόνα έγινε η κυρίαρχη δύναμη στη θάλασσα της δυτικής Μεσογείου και ο πιο σημαντικός εμπορικός εταίρος για τις φοινικικές πόλεις κατά μήκος των ακτών της Ανδαλουσίας. Σταδιακά, η Καρχηδόνα επεκτάθηκε στην περιοχή και πέρα από τον έλεγχο της Ανδαλουσίας συμπεριέλαβε ολόκληρη την Ιβηρική, εκτός από τη Χώρα των Βάσκων.

Ρωμαίοι και Βησιγότθοι

Χάρτης της περιοχής στην οποία εικονίζεται η θέση των ρωμαϊκών αποικιών 

Χάρτης Ανδαλουσίας κατά τη ρωμαϊκή εποχή

Οι Ρωμαίοι έφτασαν στην Ισπανία το 206 π.Χ. στη διάρκεια ενός πολέμου εναντίον της Καρχηδόνας και παρέμειναν επί 700 χρόνια. Η Ανδαλουσία ήταν ο κύριος λόγος του πολέμου με τη Ρώμη, με επικεφαλής από την πλευρά των Καρχηδονίων του Χαννιμπαλ Μπαρτσα και από την πλευρά των Ρωμαίων του Σκιπίωνα του Αφρικανού. Οι Ρωμαίοι νίκησαν τους Καρχηδόνιους και κατέκτησαν την Ανδαλουσία, όπου τελικά η περιοχή μετονομάζεται σε Μπαέτικα. Επίσης τους νικούν και στην Αλκαλά ντε Ρίο και ιδρύεται η πόλη Ιτάλικα.

Baelo Claudia (τέλος 2ου αι. π.Χ) Αρχαία ρωμαϊκή πόλη χτισμένη στις ακτές του
Ατλαντικού δίπλα στο Γιβραλτάρ. Απομεινάρια από την αρχαία αγορά.

Ο Αυτοκράτορας Τραϊανός

Η Ιτάλικα ήταν η γενέτειρα των Ρωμαίων αυτοκρατόρων Ανδριανού και Τραϊανού. Ο Αδριανός ήταν γενναιόδωρος με την παλιά του πόλη. Στην πόλη επίσης προστέθηκαν με τον καιρό ναοί, συμπεριλαμβανομένου ενός Τραϊανείου που λατρεύει τον Τραιανό, και ξαναχτίστηκαν δημόσια κτίρια. Το αμφιθέατρο της Ιτάλικα έχει χωρητικότητα 25.000 θεατών, το μισό από όσο  έχει ένα αμφιθέατρο στη Ρώμη την εποχή των Φλαβίων. Η πόλη ήταν η τρίτη μεγαλύτερη στη Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία. Ο ρωμαϊκός πληθυσμός της πόλης εκτιμάται ότι ήταν 8000 κάτοικοι. Τα παιχνίδια και οι θεατρικές παραστάσεις χρηματοδοτούνταν από την τοπική αριστοκρατία, οι οποία γέμιζε τις θέσεις των επισήμων.

Το 200 π.Χ. οι Ρωμαίοι κατακτούν όλη τη νότια Ισπανία φθάνοντας στο Κάδιξ. Το 61 π.Χ. ο Ιούλιος Καίσαρ αναλαμβάνει κυβερνήτης της Ισπανίας, ενώ το 55 π.Χ. γεννιέται στη Κόρδοβα ο Σενέκας ο Πρεσβύτερος.

Οι κάτοικοι της περιοχής ζουν από το ψάρεμα κυρίως του τόνου, ο οποίος
βρίσκετε άφθονος στην περιοχή

Βάνδαλοι - Βησιγότθοι - Βυζαντινή Αυτοκρατορία

Κατά τη διάρκεια του 5ου αιώνα μ.Χ στην περιοχή εμφανίζονται οι Βάνδαλοι, ο οποίοι ωστόσο παραμένουν για λίγο στην περιοχή, πριν εγκατασταθούν στην Βόρεια Αφρική. Στη συνέχεια η περιοχή έπεσε στα χέρια των Βησιγότθων, οι οποίοι ιδρύουν βασίλειο . Οι Βησιγότθοι στην περιοχή αυτή ήταν σχεδόν ανεξάρτητοι από το Καθολικό Βησιγοτθηκό Βασίλειο του Τολέδο .Αυτή είναι η εποχή των Αγίων Ισίδωρων της Σεβίλλης και του αδερφού του Λεάνδρου. 

Κατά τη διάρκεια αυτής της περιόδου, γύρω στο 555 μ.Χ., η Ανατολική Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία (Βυζάντιο) κατέκτησε την Ανδαλουσία κάτω από την καθοδήγηση του αυτοκράτορα Ιουστινιανού Α΄. Ίδρυσαν την Σπανία, μια επαρχία που έμεινε έδαφος της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας από 552 μέχρι 624 μ.Χ. 

O άγιος Ισίδωρος (560-635 της Σεβίλλης και ο αδερφός του, άγιος Λέανδρος,
εκχριστιάνισαν τους Βησιγότθους. Ο πρώτος έγραψε και το μεγάλο λόγιο έργο Ετυμολογίες

Ο Ισίδωρος, επίσκοπος Σεβίλλης (Isidorus Hispalensis), γεννήθηκε στην Νέα Καρχηδόνα της Ισπανίας, από οικογένεια που πρόσφερε στην τοπική εκκλησία τρεις επισκόπους (Λέανδρος, Φουλγέντιος, Ισίδωρος) και την μοναχή Φλωρεντίνη. Διαδέχθηκε τον αδελφό του τον Λέανδρο στον αρχιεπισκοπικό θρόνο της Σεβίλλης το 600. Θεωρείται από τους μεγάλους λόγιους στη Δύση. Σημαντικότερο έργο του, "Οι Ετυμολογίες" (Etymologiae), οι οποίες αποτελούν εγκυκλοπαίδεια της εποχής. Μέσα από αυτό το έργο επικράτησε στη Δύση η πεποίθηση, ότι «τα ονόματα είναι τα κλειδιά της φύσης των πραγμάτων.

Τέμενος-Καθεδρικός της Κόρδοβα

Η Μεθκίτα

Η Μεθκίτα (ισπανικά: Mezquita–catedral de Córdoba), γνωστή και ως τέμενος της Κόρδοβα (ισπανικά: Mezquita de Córdoba) και εκκλησιαστικά ως Καθεδρικός ναός της Παναγίας της Ανάληψης (ισπανικά: Catedral de Nuestra Señora de la Asunción) είναι καθολικός χριστιανικός ναός της αρχιεπισκοπής της Κόρδοβα αφιερωμένος στην Ανάληψη της Θεοτόκου. Παλαιότερα ήταν ένα σημαντικό Τζαμί κατά την περίοδο που στην περιοχή κυριαρχούσε το Ισλάμ.

Η κατασκευή της Μεθκίτα (κανονικά ονομαζόταν το Τζαμί Aljama) διήρκεσε πάνω από δύο αιώνες. Ξεκίνησε το 784 μ.Χ. υπό την εποπτεία του πρώτου μουσουλμάνου Εμίρη της περιοχής του Abd ar-Rahman  του Α΄, ο οποίος αρχικά έκανε το τζαμί σαν μια πρόσθετη κατασκευή στο παλάτι του και του έδωσε το όνομα της συζύγου του.

Η Αυλή των Πορτοκαλιών στο εσωτερικό του κτηρίου

Το τζαμί κτίστηκε αρχικά πάνω στα ερείπια του καθεδρικού ναού του Αγίου Βικεντίου που είχαν χτίσει παλαιότερα η Βησιγότθοι.

Σύμφωνα με τον ιστορικό συγγραφέα ar-Râzî, ο οποίος έγραψε πρώτος την ιστορία του τζαμιού, όταν οι δυνάμεις του   Tariq ibn-Ziyad κατέλαβαν την Κόρδοβα το 711 μ.Χ. αποφάσισαν πως θα ήταν δίκαιο αυτοί και οι Χριστιανοί της πόλης να μοιράζονται τον χώρο του ναού. Ωστόσο όταν ο εξόριστος Ομεϋάδης πρίγκιπας Αμπ αλ-Ραχμάν Α΄ διέφυγε στην Ιβηρική και νίκησε τον κυβερνήτη των Αλ-Ανταλούς Γιουσούφ αλ-Φίχρ και εγκαταστάθηκε στην Κόρδοβα, ο χώρος που είχε συμφωνηθεί δεν αρκούσε πλέον για το μουσουλμανικό πληθυσμό. Οι διαπραγματεύσεις μεταξύ του Εμίρη και του επισκόπου της Κόρδοβα έκλεισαν με την υπόσχεση από πλευράς των μουσουλμάνων καταβολής ενός μεγάλου χρηματικού ποσού σαν αποζημίωση των Χριστιανών καθώς και με την αδειοδότηση για ανοικοδόμηση μιας εκκλησίας που είχε κατεδαφιστεί τελείως κατά την κατάληψη της πόλης και η οποία προηγουμένως ήταν αφιερωμένη στους Αγίους Φαούστο, Ιανουάριο και Μαρσέλλο, τρεις Χριστιανούς μάρτυρες τους οποίους τιμούσαν με ευλάβεια. Η συμφωνία έκλεισε και οι Χριστιανοί εγκατέλειψαν την μισή εκκλησία του Αγίου Βικεντίου, η οποία ισοπεδώθηκε για να χτιστεί το νέο τζαμί στα θεμέλιά του.

Η νότια πρόσοψη

Η Κατασκευή

Ο πρώτος αρχιτέκτονας του τζαμιού Sidi ben Ayub είχε στη διάθεσή του κίονες από μάρμαρο, πορφυρίτη και ίασπη από τον παλαιό βησιγοτθικό ναό καθώς και από διάφορα ρωμαϊκά μνημεία καθώς κίονες μεταφέρθηκαν με πλοία από όλα τα σημεία της πρώην Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας. Επίσης άλλοι στάλθηκαν από διάφορες περιοχές της Ιβηρικής χερσονήσου ως δώρα από τους κυβερνήτες των επαρχιών. Αυτό το έτοιμο οικοδομικό υλικό θα μπορούσε να είναι ένας σημαντικός παράγοντας διευκόλυνσης αλλά ωστόσο ο αρχιτέκτονας βρέθηκε αντιμέτωπος με ένα σοβαρό πρόβλημα: τη μεγάλη ποικιλία των κολονών ως προς το μέγεθος. Πολλές κολόνες ήταν πάρα πολύ ψηλές, ωστόσο οι πλειοψηφία ήταν αρκετά κοντοί ώστε ακόμα και με τη χρήση αψίδας να μην μπορούν να αγγίξουν την οροφή. Η λύση που έδωσε ήταν για τους πολύ ψηλούς κίονες να τους βυθίσει στο πάτωμα ενώ για τους κοντούς κίονες (λύση που μάλλον εμπνεύστηκε από τα ρωμαϊκά υδραγωγεία) να προσθέσει μια δεύτερη σειρά από τετράγωνα πρόσθετα κομμάτια μάρμαρο στην κορυφή των κιόνων, που χρησίμευαν σαν βάσεις για τα τόξα που στήριζαν την οροφή. Προκειμένου να κάνει το κτίριο ακόμα πιο ανθεκτικό και σταθερό προσθέτει και δεύτερη πεταλόμορφη αψίδα πάνω από τους κοντότερους κίονες. Με τον τρόπο αυτό δίνει και το σχήμα της χουρμαδιάς, δέντρου που ήταν ιδιαίτερα σεβαστό στους πρώτους Άραβες της Ισπανίας.

Το εσωτερικό του τζαμιού με τις ομοιόμορφες σειρές κιόνων, που θυμίζουν 
χουρμαδιές στην έρημο

Μια δεύτερη αισθητική καινοτομία στην κατασκευή ήταν η εναλλαγή τούβλου και πέτρας στις καμάρες, που δημιουργεί αυτό το ριγέ μοτίβο κόκκινου και λευκού και δίνει μια ενιαία και χαρακτηριστική μοναδικότητα στο μνημείο. Ελεφαντόδοντο, ίασπις, πορφύρα, χρυσός, άργυρος, χαλκός και ορείχαλκος χρησιμοποιήθηκαν επίσης στη διακόσμηση του τεμένους. Σχεδιάστηκαν εντυπωσιακά μωσαϊκά και πλακάκια. Πλάκες από αρωματικά ξύλα καρφωμένα με καρφιά από καθαρό χρυσάφι και οι κόκκινοι μαρμάρινοι κίονες που ειπώθηκε ότι ήταν έργο του Θεού.

Το αρχιτεκτονικό αυτό συγκρότημα άσκησε μια έντονη επιρροή σε όλο τον Αραβικό κόσμο και έδωσε τον τόνο για κάθε μελλοντική επέκταση του κτιρίου, εκτός από τον  χριστιανικό που προστέθηκε στη συνέχεια.

Η κατασκευή ολοκληρώθηκε σε χρόνο ρεκόρ, ένα μόλις χρόνο από την έναρξη των εργασιών τον 785.

Μεταγενέστερες προσθήκες

Το τζαμί υπέστη πολλές μεταγενέστερες αλλαγές: Ο Abd ar-Rahman III παρήγγειλε το χτίσιμο ενός νέου μιναρέ,ενώ ο Al-Hakam II, στα 961 μ.Χ., διεύρυνε το σχέδιο του κτιρίου και εμπλούτισε το μιχράμπ. 

Το Μιχράμπ με τα εξαίσια ψηφιδωτά 

Η συνολική ομοιομορφία του τζαμιού διασπάστηκε τον 10ο αιώνα στα χρόνια του al Hakam II, εποχή κατά την οποία το τέμενος γνώρισε την οριστική του επέκταση, με την προσθήκη ενός απέραντου θολωτού συμπλέγματος πυλώνων γύρω από μεγάλη στολίδι του τζαμιού, το ιερό Μιχράμπ. Ακόμη και σ' αυτήν την περίπτωση, αν και επιμήκυνε την αίθουσα προσευχής κατά το ένα τρίτο, φρόντισε να ευθυγραμμιστεί με προσοχή το νέο μιχράμπ στο τέλος του ίδιου κεντρικού κλίτους στο οποίο κατέληγαν και τα δύο προηγούμενα. Το μιχράμπ έχει δύο λειτουργίες στην ισλαμική λατρεία: πρώτον δείχνει την κατεύθυνση της Μέκκας (και ως εκ τούτου της προσευχής) και αυξάνει την ένταση της φωνής του ιμάμη, ή του ηγέτης της προσευχή. Στην Κόρδοβα  επίσης ξεχωρίζει για την απαράμιλλη ομορφιά του.

Ο θόλος με τα ψηφιδωτά στο εσωτερικό του Μιχράμπ

Τo ζεύγος πυλώνων που πλαισιώνουν το μιχράμπ και υποστηρίζουν την καμάρα του αφαιρέθηκαν από το προηγούμενο μιχράμπ του Abd ar-Rahman Ι, η διακεκριμένη θέση που κατέχουν αναμφίβολα αποτελεί ένδειξη σεβασμού του Αλ-Χακάμ προς τον σπουδαίο προκατόχου του. Το εσωτερικό της κόγχης είναι αρκετά απλό, σε σύγκριση με το ταβάνι σε σχήμα οστράκου, επενδυμένο από ενιαία πλάκα μαρμάρου. Οι θάλαμοι σε κάθε πλευρά, καθώς επίσης και ο θόλος πάνω από το μιχράμπ, είναι διακοσμημένα με θαυμάσια ψηφιδωτά σε χρυσό, σκούρο-κόκκινο, τιρκουάζ και πράσινο χρώμα. Είναι έργο βυζαντινών τεχνιτών τους οποίους έστειλε ο Ρωμαίος αυτοκράτορας Νικηφόρος Β μετά από αίτημα του al-Hakam. Τα δωμάτια αυτά αποτελούν τη maksura, έναν ιδιαίτερο χώρο όπου ο Χαλίφης και η ακολουθία του προσεύχονταν, χώρος ανάλογος ενός φιλομαθή και ευαίσθητου κυβερνήτη. Ένα στοιχείο που κάνει το τζαμί αυτό μοναδικό σε σχέση με όλα τα άλλα τζαμιά, είναι πως το μιχράμπ δε έχει κατεύθυνση προς τη Μέκκα, επειδή τα θεμέλια του κτιρίου βρίσκονται πάνω σε παλαιότερες ρωμαϊκές και βησιγοτθικές κατασκευές.

Η τελευταία από τις ανακατασκευές έγινε από τον Al-Mansur Ibn Abi Aamir το 987. Αυτός ο βεζίρης, σφετεριστής του θρόνου και δεινός πολεμιστής, ολοκλήρωσε την επέκταση του κτηρίου με την προσθήκη εφτά σειρών κιόνων σε ολόκληρη την ανατολική πλευρά. Το εσωτερικό ήταν πλούσια διακοσμημένο και μάλιστα περιελάμβανε και τις  καμπάνες του καθεδρικού ναού του Σαντιάγκο ντε Κομποστέλα. Μετά την επιτυχημένη του εκστρατεία εναντίον αυτού του κέντρου για τους χριστιανούς προσκυνητές, ο Αλ-Μανσούρ υποχρέωσε τους Χριστιανούς αιχμάλωτούς του να τις μεταφέρουν στους ώμους τους από τη Γαλικία στην Κόρδοβα. Η αντίστροφη διαδικασία έλαβε χώρα μετά την κατάληψη της Κόρδοβα από τον Fernando el Σάντο στο 1236.

Ήταν το ωραιότερο από τα περισσότερα από χίλια τζαμιά που διέθετε η πόλη και για αρκετό διάστημα το δεύτερο μεγαλύτερο τζαμί σε όλο το Μουσουλμανικό κόσμο. Συνδέονταν με υπερυψωμένη δίοδο με τον παλάτι του Χαλίφη, επιτρέποντας έτσι στον κυβερνήτη της Κόρδοβα να επισκέπτεται το τζαμί χωρίς να διακινδυνεύει από απόπειρες δολοφονίας. Σήμερα το παλάτι του Επισκόπου βρίσκεται στην πλευρά του παλατιού του Χαλίφη.

Το Μεγάλο Τέμενος της Κόρδοβα είχε σημαντική θέση στην μουσουλμανική κοινότητα των Αλ-Ανταλούς για τρεις αιώνες. Στην Κόρδοβα, την πρωτεύουσα, το τέμενος ήταν η καρδιά και κύριο σημείο ενδιαφέροντος στην πόλη. Ο Μοχάμεντ Ικμπάλ περιέγραψε την αίθουσαν με τους κιόνες ως να έχει «αμέτρητους κιόνες όπως οι σειρές των φοινίκων στις οάσεις της Συρίας». Για τους ανθρώπους της Αλ-Ανταλούς «η ομορφιά του τεμένους ήταν τόσο μεγάλη ώστε δεν μπορεί να περιγραφεί».


Η κύρια αίθουσα του τεμένους χρησιμοποιούνταν για μία ποικιλία δραστηριοτήτων. Χρησιμοποιήθηκε ως κύρια αίθουσα προσευχής της προσωπικής αφοσίωσης, τις πέντε καθημερινής μουσουλμανικές προσευχές και τις ειδικές προσευχές της Παρασκευής. Επίσης, χρησιμοποιήθηκε ως αίθουσα διδασκαλίας του θρησκευτικού νόμου της Σαρία κατά τη διάρκεια της εξουσίας του Αμπντ αλ-Ραχμάν και των διαδόχων του.

Χριστιανική εκκλησία

Την ίδια χρονιά (1236) που η Κόρδοβα ανακτήθηκε από τους Μαυριτανούς, από το βασιλιά Φερδινάνδο ΙΙΙ της Καστίλης (Ελ Santo) και επανασυνδέθηκε στη χριστιανοσύνη, το τζαμί αφιερώθηκε και πάλι στη χριστιανική λατρεία. Ο Αλφόνσος ο 10ς επέβλεψε την κατασκευή του παρεκκλησίου της Villaviciosa καθώς και του Βασιλικού παρεκκλησίου μέσα στη δομή του τζαμιού, αν και αργότερα μετάνοιωσε γι' αυτές τις προσθήκες. Οι διάδοχοί του προχώρησαν σε επιπλέον προσθήκες χριστιανικών στοιχείων.

Ο εσωτερικός αναγεννησιακός ναός της Θεοτόκου

Η πιο σημαντική αλλαγή στη διάταξη του κτηρίου ήταν η κατασκευή ενός Αναγεννησιακού καθεδρικού ναού στο κέντρο του οικοδομήματος. Κατασκευάστηκε με την άδεια του Καρόλου του 5ου, βασιλιά της ενωμένης Ισπανίας, ο οποίος μόλις είδε τί είχε κατασκευαστεί, υποτίθεται ότι αναφώνησε, "δημιουργήσατε κάτι που τόσο εσείς όσο και οποιδήποτε άλλοι θα μπορούσαν να κατασκευάσουν οπουδήποτε, αλλά καταστρέψατε κάτι μοναδικό στον κόσμο." Ωστόσο, η προσθήκη του καθεδρικού ναού στο κέντρο του κτηρίου πιστεύεται ότι ενίσχυσε τη σταθερότητα του οικοδομήματος, καθώς και η μετατροπή του σε χριστιανικό ναό (επίσημα Καθεδρικό Ναό της Κοιμήσεως της Θεοτόκου), μπορεί να συνέβαλε στη διατήρηση του, ιδιαίτερα στα χρόνια που η ισπανική Ιερά Εξέταση ήταν πιο ενεργή. Ωστόσο, είναι γνωστό ότι οι ντόπιοι, παλιοί Χριστιανοί και προσήλυτοι επίσης, με πάθος αγωνίστηκαν για την προστασία του μνημείου μετά την ανακατάκτηση της πόλης από τους Χριστιανούς βασιλείς.

Η είσοδος του εσωτερικού χριστιανικού ναού

Ο θόλος του ναού με έντονα αναγεννησιακό στιλ

Το κτίριο σήμερα, θεωρείται ως ένα από τα πιο ολοκληρωμένα μνημεία της μαυριτανικής αρχιτεκτονικής. Από τις αρχές της δεκαετίας του 2000, οι Ισπανοί Μουσουλμάνοι πιέζουν της Ρωμαιοκαθολική Εκκλησία να τους επιτρέψει να προσευχηθούν στο ναό. Αυτό το μουσουλμανικό αίτημα έχει απορριφθεί αρκετές φορές, τόσο από τις εκκλησιαστικές αρχές της Ισπανίας όσο και από το ίδιο το Βατικανό.

Η Μεθκίτα, ολόκληρη η κατασκευή, αεροφωτογραφία

Αβερρόης

Ο Αβερρόης

Ο Αβερρόης (1126 - 10 Δεκεμβρίου 1198) (αραβικά: ابوالوليد محمد بن احمد بن محمد بن رشد‎ ​ Abū l-Walīd Muhammad ibn Ahmad ibn Muhammad ibn Rushd (1126 - 10 Δεκεμβρίου 1198), γνωστός και ως Ibn Rushd) ήταν Ανδαλουσιανός πολυμαθής Μουσουλμάνος, ειδικός στον Αριστοτελισμό, την ισλαμική φιλοσοφία, την ισλαμική θεολογία, τη σαρία, καθώς και τη νομολογία, τη λογική, την ψυχολογία, την πολιτική και την ανδαλουσιανή κλασική μουσική θεωρία και τις επιστήμες της ισλαμικής ιατρικής, αστρονομίας, γεωγραφίας, μαθηματικών, φυσικής και ουράνιας μηχανικής. Γεννήθηκε στην Κόρδοβα της Ισπανίας και πέθανε σε ηλικία 72 ετών στο Μαρακές.

Εποχή και βίος

Θεωρείται σχεδόν αδύνατο να κατανοήσει κανείς τον βίο, τη πολιτεία και τις θεωρίες του Αβερρόη, αν προηγουμένως δεν λάβει υπ΄ όψη του τρία σημαντικά δεδομένα:

• α) Το στενοκέφαλο θρησκευτικό φανατισμό, που στην εποχή του, βάρυνε όχι μόνο τους Χριστιανούς αλλά και τους Μουσουλμάνους καθώς και τους Εβραίους. 
• β) Το πνεύμα της αντιζηλίας και του φθόνου μεταξύ των πνευματικών παραγόντων, ένα φαινόμενο που παρατηρείται από την αρχαιότητα μέχρι και σήμερα. Και 
• γ) Την τότε κατάσταση της αραβοκρατούμενης σημερινής Ισπανίας που ήταν χωρισμένη σε αντιμαχόμενα αραβικά Βασίλεια, που συγκλονίζονταν από εσωτερικές κομματικές ή δυναστικές συρράξεις και εναντίον των οποίων οι Καθολικοί ηγεμόνες της Δύσης επιχειρούσαν συνεχείς επιδρομές. 

Κάτω απ΄ αυτές τις συνθήκες ο αραβικός πολιτισμός, μέσα στον οποίο μεγάλωσε και ανατράφηκε ο Αβερρόης, γνώρισε μεγάλη άνθηση. Πρώτος δάσκαλος ήταν ο πατέρας του Ροσντ, οποίος ήταν «καδής» (= αρχιδικαστής) στη Καρδούη (Κόρδοβα) και ο οποίος φρόντισε να εξασφαλίσει για το γιο του επιφανείς δασκάλους μεταξύ των οποίων και ο περίφημος Ίμπν Τζοχάρ ή Αβενζοάρη.

Η Κόρδοβα σήμερα πλάι στον ποταμό Γκουανταλκιβίρ 

Ο νεαρός Αβερρόης είχε την τύχη να μαθητεύσει κοντά στον ιατροφιλόσοφο και πολιτικό Ίμπν Ταφάιλ, Μεγάλο Βεζίρη του ηγεμόνα Γιουσούφ αλ Μανσούρ, του οποίου η εξουσία εκτείνονταν και επί της ΒΔ. Αφρικής. Χάρις σ΄ αυτόν, ο Αβερρόης ανέλαβε δικαστής στη Σεβίλλη (1169), έπειτα στη Κόρδοβα (1184), χωρίς όμως και να διακόψει τις σπουδές του. Στη συνέχεια ο προστάτης του ηγεμόνας Αλ Μανσούρ τον κάλεσε στο Μαρόκο για να του αναθέσει υψηλά καθήκοντα στα οποία και ανταποκρίθηκε ο φιλόσοφος. Αφού οργάνωσε τις εκεί κρατικές υπηρεσίες, επέστρεψε στη γενέτειρά του προκειμένου να αναλάβει τη διεύθυνση της Σχολής που είχε εν τω μεταξύ ιδρύσει.

Τότε εκδηλώθηκε εναντίον του διπλή αντίδραση. Αφενός, η δικαιολογημένα μεγάλη του δόξα διέγειρε το φθόνο ορισμένων αντιπάλων του που μετήλθαν ταπεινά και ανόσια μέσα προκειμένου να τον βλάψουν ηθικά, αφετέρου, οι προοδευτικές ιδέες του εξήγειραν το φθόνο των φανατικών Μοτακαλλέμιν (φανατικών μουσουλμάνων ιεροδιδασκάλων και ιεροσπουδαστών του Κορανίου), που παρά την αμάθειά τους κατείχαν το μονοπώλιο της μουσουλμανικής ορθοδοξίας. Έτσι η μελανότερη ίσως σελίδα της ιστορίας του 12ου αιώνα συνίσταται ότι ακόμη και αυτός ο περίφημος Αβενζοάρης, ο μέγας ανθρωπιστής, υπέρμαχος των επιστημών και απόστολος της συναδέλφωσης των λαών, ξέπεσε μέχρι του σημείου να συμμαχήσει με τους Μοτακαλλέμιν για να εξοντώσει με κάθε τρόπο τον μαθητή του Αβερρόη.

Άγαλμα του Αβερρόη στην πατρίδα του την Κόρδοβα

Ο Αβερρόης όμως αντεπεξήλθε με θάρρος και ακατάβλητη δύναμη, αλλά τότε οι Μοτακαλλέμιν, εφάμιλλοι των Ιεροεξεταστών, προέβηκαν στο ακόλουθο τέχνασμα: Κάλεσαν εγκάθετους ιεροσπουδαστές και νέους των καλύτερων οικογενειών της Κόρδοβας σε δημόσια ανοικτή συζήτηση με τον Αβερρόη. Τότε του έθεσαν το ερώτημα αν και κατά πόσο ο ίδιος πιστεύει ότι το Κοράνιο συμπεριλαμβάνει όλες τις επιστήμες, την ανθρώπινη σοφία αλλά και πως κάθε συναφή έρευνα που γίνονταν ότι αντέβαινε σ΄ εκείνο. Ο Αβερρόης απάντησε πως όλα τα ιερά βιβλία όλων των θρησκειών είναι οδηγοί υψηλής ηθικής και οι μη συμμορφούμενοι με τις διδασκαλίες είναι κοινοί υποκριτές. Πέρα όμως αυτού δεν θα πρέπει και η Βίβλος του Προφήτη να θεωρείται ως πανδέκτης όλων των ανθρωπίνων γνώσεων, αφού οι επιστήμες συνεχώς πλουτίζονται και διαρκώς προοδεύουν.

Έτσι δε χρειάστηκαν περισσότερα για να διωχθεί ο Αβερρόης κατά διαταγή του ηγεμόνα, που όμως, αν και κατάφερε να δραπετεύσει και να καταφύγει στη Φεζ (2η πρωτεύουσα του Μαρόκου) τελικά συνελλήφθη, φυλακίστηκε αλλά και εκτέθηκε σε δημόσιο εξευτελισμό. Μάλιστα κάποια Παρασκευή, ημέρα αργίας των Μουσουλμάνων μεταφέρθηκε στο τέμενος, όπου κατά τη δημόσια προσευχή εξαναγκάσθηκε να αποκηρύξει επίσημα και δημόσια όλες τις θεωρίες και επιστημονικές αντιλήψεις που είχε. Και ενώ το έπραξε συνέχισε να είναι δέσμιος και οι προσερχόμενοι μουσουλμάνοι τον έφτυναν στο πρόσωπο. Μετά δε την προσευχή επανέλαβε για 2η φορά την επίσημη δημόσια αποκήρυξή του όπου και τελικά αφέθηκε ελεύθερος. Πλην όμως κατασχέθηκε όλη η περιουσία του και πυρπολήθηκε η βιβλιοθήκη του.

Ράκος πλέον ο Αβερρόης έζησε σε έσχατη φτώχεια και στερήσεις και, όταν ο διάδοχος του ηγεμόνα που τον εξεδίωξε, ανέλαβε τη βασιλεία τον ανακάλεσε στην πρότερη επίσημη θέση του, ήταν πλέον αργά. Λείψανα μόνο της άλλοτε διάνοιας είχαν επιζήσει και το χειρότερο για τον ίδιο ήταν ότι ο σωματικός θάνατος άργησε πολύ μετά την πνευματική νέκρωσή του.

Έργα του

Στον Αβερρόη (όπως και στον Αβικέννα) οφείλεται κυρίως η διάσωση ιδεών και πολλών γραπτών της αρχαίας φιλοσοφίας. Έγραψε ιατρική εγκυκλοπαίδεια και σχόλια για σχεδόν όλα τα έργα του Αριστοτέλη. Η επιρροή του στον χριστιανικό σχολαστικισμό του μεσαίωνα είναι σημαντική. Τον 13ο αιώνα τα έργα του μεταφράστηκαν στα εβραϊκά.

Ο Ibn Rushd κατά την περίοδο 1179-81 έγραψε τέσσερα σημαντικά έργα:
Desicive Treatise
al-Kashf ‘an al-manahij (Επεξήγηση των Ειδών Απόδειξης στα Δόγματα της Θρησκείας)
Danima (Ευρετήριο της Θείας Γνώσης)
Τahafut at-Tahafut (Η Ασυναρτησία της Ασυναρτησίας), μια απάντηση στο έργο του al-Ghazali, Tahafut al-Falasifa (=Η Ασυναρτησία των Φιλοσόφων)

Τα φιλοσοφικά έργα του Αβερρόη ποικίλουν ως προς το εύρος τους. Έχει γράψει σύντομες πραγματείες πάνω σε θέματα λογικής, φυσικής, ψυχολογίας αλλά και σύντομα σχόλια σε έργα του Αριστοτέλη.

Ο Αβερρόης υποστήριζε ότι η αλήθεια, δεν είναι αγκιστρωμένη στις μεθόδους της πειθούς και της διαλεκτικής, αλλά στην καθαρή της μορφή βρίσκεται στα "αποδεικτικά" έργα του δηλαδή στα φιλοσοφικά έργα και ειδικότερα στα σχόλιά του στον Αριστοτέλη, όπου βασικός του στόχος ήταν να απαρτίζονται από φιλοσοφικές απoδείξεις.

Φανταστική συζήτηση μεταξύ του Αβερρόη και του Πορφύριου

ΕΠΙΣΤΗΜΗ

Ιατρική

Colliget

Αβερρόης έγραψε μια ιατρική εγκυκλοπαίδεια που ονομάζεται Kulliyat (Colliget) ("Γενικά", δηλαδή της γενικής ιατρικής), γνωστό στη λατινική μετάφραση του ως Colliget.  Έκανε επίσης μια συλλογή των έργων του Γαληνού, και έγραψε ένα σχόλιο στον Κανόνα της Ιατρική (κανονάκι fi t-Τιμπ) του Αβικέννα (Ibn Sina) (980-1037).

Φυσική

Ο Αβερρόης συνέγγραψε επίσης τρία βιβλία σχετικά με τη φυσική και συγκεκριμένα: Σύντομο σχόλιο σχετικά με τη Φυσική, Μέσο Σχόλιο σχετικά με τη Φυσική και  Σχολιασμός της Φυσικής. Στα έργα του αυτά δείχνει ένα ιδιαίτερο και έντονο ενδιαφέρον για την κατανόηση της «κινητήριας δύναμης».

Ο Αβερρόης επίσης ανέπτυξε την ιδέα ότι οι οργανισμοί έχουν μια (μη-βαρυτική) αντίσταση στην κίνηση στο πεδίο της φυσικής. Την ιδέα αυτή υιοθέτησε ο Θωμάς ο Ακινάτης και στη συνέχεια ο Ιωάννης Κέπλερ (Johannes Kepler), ο οποίος αναφέρθηκε σε αυτό το γεγονός ως «Αδράνεια».

Αστρονομία

Όσον αφορά τις σπουδές του στην αστρονομία, ο Αβερρόης υποστήριξε ένα αυστηρά ομόκεντρο μοντέλο του σύμπαντος και εξήγησε τις ηλιακές κηλίδες. Επίσης ανέπτυξε επιστημονική επιχειρηματολογία σχετικά με τα αδιαφανή χρώματα του φεγγαριού. Επίσης, εργάστηκε για την περιγραφή των σφαιρών, και την κίνηση των σφαιρών.

Ψυχολογία

Αβερρόη έκανε επίσης κάποιες μελέτες σχετικά ενεργητική και παθητική διάνοια και ασχολήθηκε με κάποια θέματα Ψυχολογίας.

Σχόλια για τον Αριστοτέλη και τον Πλάτωνα

Μην έχοντας πρόσβαση στο έργο Πολιτικά του Αριστοτέλη, ο Αβερρόης το υποκαθιστά με την  Πολιτεία του Πλάτωνα. Ο Αβερρόης στην πολιτική του προωθεί το αυταρχικό ιδανικό. Η απόλυτη μοναρχία, με επικεφαλής τον φιλόσοφο-βασιλιά, είναι για αυτόν μια δίκαια κοινωνία. Για την πραγμάτωση αυτού του σκοπού απαιτήται εκτεταμένη χρήση του εξαναγκασμού, αν και η πειθώ σε κάθε περίπτωση είναι προτιμητέα και είναι δυνατή εάν οι νέοι εκπαιδευτούν σωστά. Η Ρητορική και όχι η λογική, αποτελεί το κατάλληλο μέσο προς την αλήθεια για τον κοινό άνθρωπο. Η Ρητορική βοηθά με τη σειρά της τη θρησκεία για τον τελικό σκοπό που είναι η διαπαιδαγώγιση των μαζών.

Ακολουθώντας τον Πλάτωνα, ο Αβερρόης αποδέχεται την αρχή της ισότητας των δύο φύλων. Για τις γυναίκες αναφέρει πως θα πρέπει να εκπαιδεύονται να υπηρετούν στο στρατό.

Αποδέχεται επίσης τα ανελεύθερα μέτρα του Πλάτωνα, όπως η λογοκρισία της λογοτεχνίας. Χρησιμοποιεί παραδείγματα από την αραβική ιστορία για να τονίσει ακριβώς πώς μέσα από τη λογοτεχνία εκφυλίζονται οι πολιτικές τάξεις.

Οι φιλοσοφικές του απόψεις

Ο Αβερρόης προώθησε την παράδοση της ελληνικής φιλοσοφίας στον ισλαμικό κόσμο (falsafa). Ο Αβερρόης υποστήριξε ότι η φιλοσοφία του Αριστοτέλη απέκλινε σε αρκετά σημεία και είχε σημαντικές αλλαγές από Πλάτωνα. Ο Αβερρόης απέρριψε τον Νεοπλατωνισμό του Αβικέννα, ο οποίος βασίστηκε εν μέρει στις εργασίες των νεο-πλατωνικών φιλοσόφων Πλωτίνου και Πρόκλου και που λανθασμένα αποδίδεται στον Αριστοτέλη.

Σε μεταφυσική - οντολογία, ο Αβερρόης απορρίπτει την άποψη που προέβαλε Αβικέννας ότι η ύπαρξη είναι απλώς τυχαία. Ο Αβικέννας υποστηρίζε ότι «η ουσία είναι οντολογικά προγενέστερη της ύπαρξης".

Σύμφωνα με τον ίδιο, δεν υπάρχει σύγκρουση μεταξύ θρησκείας και φιλοσοφίας, αλλά μάλλον πρόκειται για διαφορετικούς δρόμους από τους οποίους φτάνουμε στην ίδια αλήθεια. Πίστευε στην αιωνιότητα του σύμπαντος. 

Υποστήριζε επίσης ότι η ψυχή αποτελείται από δύο μέρη, την ατομική και τη θεία. Η ατομική ψυχή δεν είναι αιώνια. 

Σύμφωνα με τον Αβερρόη υπάρχουν δύο είδη γνώσης της αλήθειας. Η πρώτη είναι η γνώση της αλήθειας της θρησκείας που βασίζεται στην πίστη και ως εκ τούτου δεν μπορεί να ελεγχθεί, ούτε απαιτείται κάποιος να εκπαιδευτεί για να την κατανοήσει. Η δεύτερη γνώση της αλήθειας είναι η φιλοσοφία, η οποία προορίζεται για λίγους τυχερούς που έχουν την πνευματική ικανότητα να αναλάβει τη μελέτη της.

  Η σημασία του έργου του

Ο Αβερρόης είναι το πιο διάσημος για τα σχόλια του στα έργα του Αριστοτέλη, τα οποία είχαν ως επί το πλείστον ξεχαστεί στη Δύση. Πριν από 1150 μ.Χ., μόνο λίγα από τα έργα του Αριστοτέλη υπήρχαν σε μετάφραση στη Λατινική Ευρώπη (δηλαδή εκτός του ελληνικού Βυζάντιου). Τα περισσότερα ήταν σε μεγάλο βαθμό μέσα από τις λατινικές μεταφράσεις του έργου του Αβερρόη.

Ο Αβερρόης, λεπτομέρεια από την τοιχογραφία
 "Η Σχολή των Αθηνών" του Ραφαήλ.

Το έργο του Αβερρόη για τον Αριστοτέλη εκτείνονται σχεδόν σε τρεις δεκαετίες, και έγραψε σχόλια για σχεδόν όλο το έργο του Αριστοτέλη, εκτός για την πολιτική του Αριστοτέλη, στην οποία δεν είχε πρόσβαση. Εβραϊκές μεταφράσεις του έργου του είχαν επίσης μια μακροχρόνια επίπτωση στην εβραϊκή φιλοσοφία. Οι Μωυσής Μαϊμονίδης, Samuel Ben Tibbon, Ιούδας Μπεν Σολομών Choen, και Tob Ben Joseph Falaquera ήταν Εβραίοι φιλόσοφοι που επηρεάστηκαν από τον Αβερρόη. 

Οι ιδέες του επίσης αφομοιώθηκαν από τον Θωμά Ακινάτη και άλλους (κυρίως στο Πανεπιστήμιο του Παρισιού). Διάσημοι σχολαστικοί όπως ο Ακινάτης δεν αναφέρονται σε αυτόν με το όνομα του,  αλλά απλά αποκαλώντας τον ο "σχολιαστής" και αποκαλώντας τον Αριστοτέλη "ο φιλόσοφος". 

Ο Αβερρόης δεν είχε καμία αισθητή επίδραση στην ισλαμική φιλοσοφική σκέψη μέχρι και το χρόνο του θανάτου του, η οποία συμπίπτει με μια αλλαγή στην κουλτούρα της Ανδαλουσίας. Στο έργο του Fasl al-Maqāl, τονίζει τη σημασία της αναλυτικής σκέψης ως απαραίτητης προϋπόθεσης για να ερμηνεύσει κάποιος το Κοράνι.

Οι πρώτες Σταυροφορίες - Ανακατάκτηση (Reconquista)

Η Μάχη της Ανακατάληψης

   Η ιστορία της Ισπανίας για περίπου 7 αιώνες είναι μια αδιάλειπτη σταυροφορία για την ανακατάληψη (Reconquista) όλης της Ιβηρικής χερσονήσου από τους χριστιανούς. Από τον 11ο αιώνα αρχίζει η περίοδος της Reconquista με την κατάληψη του Τολέδο και σταδιακά του μεγαλύτερου τμήματος της Ανδαλουσίας. Τον 13ο αιώνα το αραβικό κράτος περιορίζεται στο νότιο τμήμα της χερσονήσου γύρω από την Γρανάδα η οποία θα καταληφθεί τελευταία από τους σταυροφόρους στα 1492. Στα τέλη του 15ου αιώνα, μετά την ένωση των χριστιανικών κρατιδίων σ' ενιαίο κράτος, οι Άραβες εκδιώχθηκαν εντελώς από την Ιβηρική χερσόνησο. Αυτή η νίκη συνέπεσε με την ανακάλυψη της Αμερικής από το Χριστόφορο Κολόμβο που ήρθε σαν αποτέλεσμα των συστηματικών εξερευνήσεων της γης, που έγιναν από Ισπανούς και Πορτογάλους θαλασσοπόρους.

Η Ιβηρική χερσόνησος του 11ου αι. ήταν διαιρεμένη σε χριστιανικά κρατίδια στο βορρά και μουσουλμανικά εμιράτα στον νότο. Τα χριστιανικά κράτη προέρχονταν από τις βησιγοτθικές εστίες αντίστασης κατά της αραβικής προέλασης τον 8ο αι. Οι συγκρούσεις μεταξύ τους ήταν τόσο συχνές όσο και οι πόλεμοι εναντίον των μουσουλμάνων. Κάποιες φορές ο ισχυρότερος χριστιανός ηγεμόνας ένωνε όλα αυτά τα κρατίδια, ή τα περισσότερα από, σε ενιαία «αυτοκρατορία», η οποία διαλυόταν αμέσως μετά τον θάνατό του.

Η Ιβηρική χερσόνησος το 1031. Εικονίζονται τα βασίλεια του Τάιφα, καθώς και
τα όρια μεταξύ μουσουλμάνων και χριστιανών.

    Στον μουσουλμανικό νότο (Ανδαλουσία, από το «Αλ-Ανταλούς») η κατάσταση δε διέφερε και πολύ. Το ισχυρό Χαλιφάτο της Κόρδοβας διαλύθηκε το 1031 και τη θέση του πήραν τα λεγόμενα «βασίλεια του Τάιφα» (τάιφα: «κόμμα», «φατρία»). Πολεμώντας συνεχώς μεταξύ τους και εναντίον των χριστιανών, συνάπτοντας ευκαιριακές συμμαχίες τόσο με ομόθρησκους όσο και με αλλόθρησκους, υπέκυπταν από καιρού εις καιρόν στις ορδές των βορειοαφρικανών Βερβέρων (πρώτα στους Αλμοραβίδες κι από τον 12ο αι. στους Αλμοάδες) για να ανακτήσουν την ανεξαρτησία τους μόλις οι τελευταίοι αποσύρονταν ξανά στις αχανείς ερήμους της Σαχάρας.

Οι βασιλείς Φερδινάνδος και Ισαβέλα 

Οι Καθολικοί Μονάρχες

    Οι Καθολικοί Μονάρχες (ο συνοπτικός αυτός τίτλος χρησιμοποιείται στην ιστορία και αναφέρεται στην Βασίλισσα Ισαβέλλα Α΄της Καστίλης και τον Βασιλιά Φερδινάνδο Β΄ της Αραγωνίας). Το 1490 τελέστηκε ο στρατηγικής σημασίας γάμος τους, αφού με αυτόν συνενώθηκαν όλοι οι χριστιανικοί στρατοί της Ισπανίας σε έναν, προκειμένου να διώξουν οριστικά τους «άπιστους» από την χώρα.
 Έπεισαν τον Πάπα να κηρύξει ιερό πόλεμο κατά των Αράβων και ξεκίνησαν να επαναφέρουν τη βασιλική εξουσία στην Ισπανία το 1480-1492. Προκειμένου να επιτύχουν το σκοπό τους, δημιούργησαν μια ομάδα με τον τίτλο Ιερά Αδερφότης, που χρησιμοποιήθηκε ως δύναμη επιβολής της τάξης στην Ισπανία. Αντικαθιστώντας τα δικαστήρια, δημιούργησαν το Βασιλικό Συμβούλιο και διόρισαν επικεφαλής δικαστικούς σε κωμοπόλεις και πόλεις. Η διαδικασία αυτή έμεινε γνωστή ως η Ειρήνευση της Καστίλης, ένα θεμελιώδες βήμα για τη δημιουργία ενός από τα πρώτα κράτη-έθνη της Ευρώπης.

Τα ανάκτορα της Αλάμπρα στη Γρανάδα

Η Πτώση της Γρανάδας -

Το τέλος της Μουσουλμανικής κυριαρχίας

Ο Φερδινάνδος και η Ισαβέλλα είχαν ως σκοπό επίσης τη Χριστιανική Επανάκτηση της Ιβηρικής Χερσονήσου και την κατάκτηση του Μουσουλμανικού βασιλείου της Γρανάδα. Ξεκίνησε μια σειρά εκστρατειών γνωστή ως Πόλεμος της Γρανάδας, αρχικά με την επίθεση στην Αλχάμα, μια πόλη στην Ανδαλουσία, στην οποία ηγούνταν οι Ανδαλουσιανοί ευγενείς Ροντρίγκο Πόνσε ντε Λεόν και Ντιέγκο ντε Μέρλο. Η πόλη πέρασε στις ανδαλουσιανές δυνάμεις το 1492.
Ο Πόλεμος της Γρανάδας υποβοηθήθηκε από τον Πάπα Σίξτο Δ', o οποίος επέβαλλε προς κέρδος των μοναρχών φορολογία της δεκάτης και "φόρο σταυροφοριών" για να επενδύσει στον πόλεμο αυτό. Η πολιορκία της Γρανάδας διήρκησε μήνες. Οι δυνάμεις του Φερδινάνδου και της Ισαβέλλας είχαν περικυκλώσει την πόλη από την προηγούμενη άνοιξη, ύστερα από την άρνηση του εμίρη Μωάμεθ ΙΒ' (ή όπως αλλιώς έμεινε στην ιστορία με το όνομα Μποαμπντίλ) να παραδώσει την πόλη.

Η παράδοση της Γρανάδα στους Βασιλιάδες Φερδινάνδο και Ισαβέλλα

                 
Την πρώτη του Ιανουαρίου του 1492, την ίδια χρονιά που ο Χριστόφορος Κολόμβος θα ανακάλυπτε για το ισπανικό στέμμα τον Νέο Κόσμο, στρατεύματα της Καστίλλης καταλαμβάνουν το παλάτι της Αλάμπρα, υπό προσυμφωνημένους όρους παράδοσης. Τη επόμενη μέρα, ο τελευταίος Άραβας Σουλτάνος της Γρανάδας, παραδίδει τα κλειδιά της πόλης στους καθολικούς μονάρχες, σε μια τελετή την οποία παρακολούθησε και ο Κολόμβος.

Σύμφωνα με το θρύλο, ο Μποαμπντίλ έκλαψε εγκαταλείποντας τη Γρανάδα

Ο Μποαμπντίλ οδηγήθηκε στην εξορία. Σύμφωνα με το θρύλο που αναφέρει και ο Σατομπριάν στον «τελευταίο των Αβενσεράγων», το βασιλικό καραβάνι σταμάτησε για τελευταία φορά σε ένα ύψωμα για μια τελευταία ματιά προς την Γρανάδα. Ο Μοχάμεντ ο ΙΒ’ ξέσπασε σε λυγμούς βλέποντας από μακριά για τελευταία φορά την πόλη των προγόνων του. «Κλάψε τώρα σαν γυναίκα για την πόλη που δεν μπόρεσες να υπερασπιστείς σαν άντρας» του είπε η μητέρα του. Το σημείο όπου φέρεται διαδραματίστηκε αυτή η σκηνή ονομάζεται μέχρι σήμερα «ο τελευταίος αναστεναγμός του Μαυριτανού».

Αναγκαστική βάπτιση Μαυριτανών

Στους κατοίκους της πόλης, η οποία βρισκόταν σε αραβικά χέρια από το 713 μ.Χ. δίδεται η υπόσχεση ότι θα επικρατήσει ελευθερία πίστης – κάτι που ωστόσο θα ισχύσει για λίγα μόνο χρόνια μετά την πτώση της πόλης. Σύντομα επιβάλλονται υποχρεωτικές βαπτίσεις στους μουσουλμάνους πολίτες ή εξορία για όσους αρνούνται να αλλαξοπιστήσουν.

Τα ανάκτορα της Γρανάδα

Η Ιερά Εξέταση

Ο Φερδινάνδος και η Ισαβέλλα τέθηκαν επίσης επικεφαλής της εκδίωξης των Μαυριτανών και των Εβραίων από την Ισπανία. Μεταξύ του 1480 και του 1492, εκατοντάδες Εβραίοι και Μαυριτανοί που είχαν εκχριστιανιστεί και προσελκυστεί στο Ρωμαιοκαθολικισμό συνελήφθησαν, φυλακίστηκαν, ανακρίθηκαν ή κάηκαν στην πυρά στην Καστίλη και στην Αραγωνία.

Τέτοια περιστατικά ενίσχυσαν την ιδέα της Ιεράς Εξέτασης στο λαό της Ισπανίας. Το 1492, ο Φερδινάνδος και η Ισαβέλλα διέταξαν το διαχωρισμό κοινοτήτων, ώστε να δημιουργηθούν ξεχωριστοί οικισμοί που θα εξελίσσονταν σε γκέτο. Ο διαχωρισμός αυτός ευνοούσε και οικονομικές διακρίσεις μεταξύ Εβραίων και του υπόλοιπου πληθυσμού, συνήθως με τη μορφή αυξημένης φορολογίας και κοινωνικών περιορισμών. Τελικά, το 1492 με το Διάταγμα της Αλάμπρα, δινόταν στους Εβραίους της Ισπανίας διάστημα 4 μηνών από τους μονάρχες είτε να ασπαστούν τον Καθολικισμό εντελώς είτε να εγκαταλείψουν την Ισπανία. Χιλιάδες Εβραίοι κατέφυγαν στην Πορτογαλία, τη Βόρεια Αφρική, την Ιταλία και την Οθωμανική Αυτοκρατορία. Αργότερα την ίδια χρονιά, ο Φερδινάνδος με επιστολή του καλούσε πίσω στην Ισπανία τους Εβραίους που είχαν εγκαταλείψει την Καστίλη και την Αραγωνία, μονάχα με την προϋπόθεση να ήταν Χριστιανοί.